Poeta starożytnych Chin
Poeta starożytnych Chin - Czu-Jüan.
Źródło: Gość Niedzielny 1953, R. 26, nr 34 - Poeta starożytnych Chin.
Wersję cyfrową przygotował: Czesław Mnich.



     Światowa Rada Pokoju zaleciła obchodzenie w bieżącym roku rocznic związanych z życiem wielkich ludzi, których działalność przyczyniła się do rozwoju kultury światowej i pokojowych stosunków między narodami. I tak w bież. roku przypada m. in. ustalona przez Stowarzyszenie pisarzy i artystów chińskich rocznica życia Czu-Jüana, jednego z pierwszych i największych poetów chińskich.

     Czu-Jüan żył koło r. 300 przed Chrystusem. Co rocznie 5 maja, w dniu śmierci poety, wypływają na rzeki i jeziora chińskie barki, przybrane w girlandy i lampiony, szukające symbolicznie jego ciała. W całym kraju urządza się imprezy kulturalne i sportowe. Ta tradycja składania czci pamięci kochanego wieszcza trwa już 2200 lat.

     Czu-Jüan urodził się w najbardziej burzliwym okresie dziejowym starożytnych Chin. Cały ówczesny kraj, składający się z małych patriarchalnych szczepów, przekształcał się w państwo feudalne. Historycy nazywają ten okres od 5-tego do 3-go wieku przed Chr. okresem „walczących państw", ponieważ kilku feudałów prowadziło między sobą walkę na życie i śmierć o panowanie nad ówczesnymi Chinami, a ściślej mówiąc nad obszarami dorzecza rzeki Żółtej. Jednym z tych prowadzących ciągłe wojny państw była ojczyzna Czu-Jüana, państwo Czu, sprawujące władzę nad terytoriami leżącymi nad środkowym biegiem rzeki Jangtse. Niekończące się wojny powodowały bezmierną krzywdę ludu.

     Czu-Jüanowi, pochodzącemu z królewskiego rodu tego państwa, powierzono wysokie stanowiska, m. in. był pierwszym radcą władcy. Całe jego życie jest typowym przykładem życia człowieka, który daleko wyprzedził swą erę. Nie był przez współczesnych mu ludzi zrozumiany, a w końcu nawet przez nich skazany na śmierć. Zanim jeszcze zasłynął jako poeta, Czu-Jüan był szeroko znany jako znakomity dyplomata. Zawsze umiał trafnie oceniać sytuację polityczną swego kraju. Widząc, że największe niebezpieczeństwo grozi jego ojczyźnie ze strony wrogo usposobionego państwa Czin radził swemu królowi, by w celach obronnych połączył się sojuszem z sąsiednimi krajami. Król jednakże nie usłuchał tej rady, podzielając chętniej zdanie ministrów swego dworu, przeczących istnieniu niebezpieczeństwa. Wkrótce też państwo Czu padło ofiarą lekkomyślności i krótkowzroczności swych władców, tracąc większość swych obszarów i niepodległość.

     Będąc jeszcze doradcą króla Czu-Jüan, obrońca ludu przeciw wielkim feudałom, został fałszywie oskarżony przez intrygantów dworskich o zdradę ojczyzny i skazany na wygnanie. Przez szereg lat tułał się na wygnaniu w okolicach Jangtse, zbierał pieśni ludowe, pisał poematy, oskarżające klasę panującą i wyrażające współczucie dla ludu.

     Wszystkie dzieła Czu-Jüana są odzwierciedleniem epoki, w której poeta żył. Podobnie jak Boska Komedia Dantego lub tragedie Shakespeara, tak i wszystkie poematy Czu-Jüana czerpią swą niespożytą siłę z faktu ścisłej łączności z życiem społeczności, która poetę zrodziła, oraz stanowią odbicie wielkich idei jego czasów.

     Najwspanialszym dziełem Czu-Jüana jest jego elegia pt. „Skarga", napisana jak zresztą wszystkie inne jego wiersze na wygnaniu. W tym pełnym żalu poemacie daje wyraz wielorakim swym gorzkim doświadczeniom życiowym, choć osłania je nimbem mitu. Nie mogąc bowiem znaleźć wśród ludzi na świecie władcy, który by był zdolny zorganizować pokojowe i harmonijne współżycie narodów świata, udaje się w drogę do świata bogów.

     W dalszych swych utworach poetyckich „Dziewięć pieśni" i „Wędrówka" Czu-Jüan piętnuje zdradzieckie rządy władców, w których rękach spoczywał los jego kraju. I w tych poematach poeta, unikając rzeczywistości, ucieka się do przeszłości Chin, do złotego wieku tego starożytnego kraju, kiedy to władcy, jak sobie opowiadał lud, byli ludźmi roztropnymi i sprawiedliwymi i potrafili dać ludzkości dobrobyt, zgodę i błogosławieństwo.

     Na wygnaniu Czu-Jüan dość często zajmuje się kwestią sensu życia ludzkiego. Nad tym zagadnieniem zastanawia się w swoich poematach „Wieszczba" i „Pytania do niebios". Nie mogąc udzielić zadawalającej odpowiedzi na temat sensu własnego życia, udaje się do wieszcza, który daje mu jedną tylko radę: Pytaj się własnego sumienia!

     Pieśni, które Czu-Jüan słyszał z ust swego ludu, ofiarującego je bogom rzek, gwiazd i bohaterom narodowym, zbierał, upiększał i uwieczniał w swoich „Dziewięciu Pieśniach".

     W ogólności Czu-Jüan nie działał tylko pod wpływem współczesnej mu twórczości ludowej. Nawiązywał także bezpośrednio i ściśle do całokształtu twórczości poprzednich czasów, wzbogacając ją i stwarzając w ten sposób nową literaturę i żywy kunszt poetycki, harmonizujący z życiem. Na tym polega także jedna z największych zasług Czu-Jüana.

     Język Czu-Jüana jest prosty, ale melodyjny. Pisał tak, aby go wszyscy rozumieli. W jego bogatej twórczości szukali później natchnienia poeci najrozmaitszych epok, przy czym wśród nich znajdują się tacy geniusze jak Tu-Fu i Li-Czai-Po.

     Spośród najlepszych dzieł o Czu-Jüanie z nowszych czasów wyróżnić należy pracę jednego z największych przedstawicieli dzisiejszej kultury chińskiej, wicepremiera i przewodniczącego Chińskiego Komitetu Obrońców Pokoju Kuo-Możo. On to napisał o życiu Czu-Jüana dramat, którego sukces był olbrzymi. Pisząc ten dramat Kuo-Możo stworzył nie tylko wspaniały poemat, ale umiał także wykorzystać ową historyczną tragedię do wyrażenia swego protestu przeciwko kuomintangowskiemu reżymowi.

     Dramat o Czu-Jüanie przełożyli na język polski dwaj śląscy pisarze: prof. Jan Wypler i Aleksander Widera.

     Całe życie i twórczość Czu-Jüana charakteryzuje typowy przykład miłości ojczyzny, walki z bezprawiem i walki o sprawiedliwość. To też, jak mówi wielki poeta Li-Czai-Po, pieśni jego przetrwają wieki, jak pomnik niebotyczny, będą zawsze świeże i bliskie, bo dzieło jego jest jednym z najcenniejszych klejnotów skarbnicy sztuki światowej.

             S. C

Źródło: Gość Niedzielny