Przyczynki do historii staro-górnośląskiego rodu rycerskiego Wyplerów w byłem państwie Pszczyńskiem Źródło: Roczniki Towarzystwa (czerwiec 1938) "delibra.bg.polsl.pl"
Wersję cyfrową przygotował: Czesław Mnich.

	Wydawnictwo::   Katowice: Wydanie własne  Tytuł::   Przyczynki do historii staro-górnośląskiego rodu rycerskiego Wyplerów w byłem państwie Pszczyńskiem  Autor::   Jan Wypler  Rok wydania::   1936  Stron::   99  Okładka::   (zobacz zdjęcie)

     Jan Wypler, Przyczynki do historii staro-górnośląskiego rodu rycerskiego Wyplerów w byłym Państwie Pszczyńskim. Nakład własny autora, Katowice 1936. Wydanie niemieckie (Beiträge des altoberschlesischen Rittergeschlechts der Wypler in der ehemaligen Herrschaft Pless), str. 100 z 10 ilustr.

     Historia Górnego Śląska, a zwłaszcza powiatu pszczyńskiego wzbogaciła się o jedną gruntowną publikację, pisaną z widocznym zamiłowaniem. Jak tytuł wskazuje, przedstawia ona tymczasem w języku niemieckim staro-górnośląski ród rycerski Wyplerów a zwłaszcza tę linię, która zamieszkiwała w okolicach Pszczyny. W rzeczywistości jednak publikacja ta, to bogate źródło do historii całej okolicy Pszczyny i jej licznych wiosek i dawniejszych ich właścicieli, którzy prawie wszyscy przynależeli do staropolskich rodzin rycerskich. Okoliczność, że autor cytuje wiarogodne i oryginalne źródła, wskazując na 307 rejestrów, przyczynia się do tego, że publikacja zyskuje na wartości naukowej i wprowadza nas do nowych, mało znanych, źródeł w archiwum książęcym w Pszczynie. Publikacja omawia szeroko nie tylko genealogiczne daty poszczególnej linii, ale zawiera masę wiadomości o kulturze i historii okolicy Pszczyny (9 rozdz.). Dalej przedstawia nam zwyczaje, ubiory i stosunki prawne szlachty. Podkreślić należy, że po raz pierwszy podane są tu źródła historii Katowic, nieznane nawet Musiołowi (cfr. recenzja poprzednia) i oryginalne tłumaczenie tej nazwy (str. 87—88). Liczne miejscowości, jak Gardawice (str. 61—71) ze starą mapą sprzed 300 lat, kreśloną przez jakiegoś Hindenberga, Królówka (inwentarz), Zawada, Zawiść, Orzesze (figurują również na wspomnianej mapie), Borynia, Łąka, Woszczyce, Bzie, Ornontowice (z dawniejszą miejscowością Rydułtowice), Jaśkowice, Pawłowice, Ćwiklice, Wisła, Bojszowy, Mysłowice (z cytatą ważnego dokumentu o podziale z roku 1637, w którym także jest wzmianka o Katowicach), znajdują w tej pracy ważne źródła.

     Autor omawia linię pszczyńską Wyplerów. Inne linie zamierza przedstawić w późniejszej polskiej publikacji. Najdawniejsi z rodu Wyplerów nazywają się także „Gardawski” według ich posiadłości Gardawice; w roku 1420 występuje Tschepan Gardawski, którego brat Jan już w roku 1400 studiował na uniwersytecie w Krakowie, chyba pierwszy znany student z Państwa Pszczyńskiego. Później koło roku 1550 przybierają Gardawscy i Wyplerzy przydomek z Uszyc, przy czym dawne nazwy rodu i miejscowości znowu zyskują na znaczeniu. Dokładna tablica genealogiczna do roku 1700 wykazuje linię Wyplerów pszczyńskich. Autor zaznacza, iż praca jego jeszcze nie jest ukończona i zapowiada polską publikację z opracowaniem innych linii rodu Wyplerów, dziś po części już wymarłych, jak baronizowana linia w Opawie i linie, które zamieszkiwały w Opolskiem, Raciborskiem, Cieszyńskiem i na Morawach i gdzie indziej. Mamy nadzieję, że autor nie pominie bogatych źródeł z księstwa raciborsko-opolskiego (obecnie w Wrocławiu), jako też archiwum w Opawie i archiwum książęco-biskupiego w Kromierzycach, które, jak nam wiadomo, obfitują we wiadomości o rodzie Wyplerów. Wyczerpująca tablica rodowa całego rodu Wyplerów będzie miała dla genealogów wielkie znaczenie. Również heraldycy byliby zobowiązani autorowi, gdyby na podstawie pieczęci opisał herby innych rodzin, które się stykały z rodziną Wyplerów. Albowiem heraldyka górnośląska starych rodzin jest, jak dotąd, bardzo uboga i przez fałszywe przedstawienia pomieszana.

     Autorowi należy się już teraz uznanie za tak ciekawą publikację, która wskazuje nowe źródła do historii górnośląskich rodów rycerskich i miejscowości i dowodzi, ile materiału na polu górnośląskiej topografii i etnografii leży jeszcze odłogiem.

     Józef Pilnáček (Wiedeń)

Źródło: delibra.bg.polsl.pl (PDF 27MB)